Η εκδήλωση είχε στόχο να ενημερώσει για τις πολλαπλές διακρίσεις που βιώνουν οι Ρομά στην Ελλάδα, διακρίσεις που στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν καταγγέλλονται, έχοντας γίνει μέρος της ζωής αυτών των συμπολιτών μας. Η πρωτοβουλία «ΡΟΜ» θέλει να καλύψει αυτό το κενό, δημιουργώντας το πρώτο «Παρατηρητήριο Συνηγορίας και Προάσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ρομά», το οποίο συλλέγει, επεξεργάζεται και προωθεί τις καταγγελίες των Ρομά προς επίλυση σε αρμόδιους φορείς.

Η διαδικασία δεν είναι καθόλου εύκολη. Οι περισσότεροι Ρομά είναι πολύ επιφυλακτικοί στο να εμπιστευτούν κάποιον για να του περιγράψουν εμπειρίες που για οποιοδήποτε άλλο συμπολίτη μας θα θεωρούνταν αυτόχρημα εξευτελιστικές ή ακόμα, δυστυχώς, και βάρβαρες.

Για να μπορέσουν να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες εμπιστοσύνης και να καταγραφούν οι μαρτυρίες των ανθρώπων, υπάρχουν κάποιοι διαμεσολαβητές οι οποίοι, σε πολύ αντίξοες συνθήκες –εν μέσω πανδημίας– και με μια ελάχιστη χρηματική αποζημίωση, εργάστηκαν για να συλλέξουν τα απαραίτητα στοιχεία, τα οποία φιλοδοξούν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ του αριθμού των πραγματικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ρομά και εκείνου των επίσημων καταγγελιών τους στους αρμόδιους φορείς.

Το έργο «Λειτουργία Παρατηρητηρίου Προάσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ρομά και ενδυνάμωση των τοπικών κοινοτήτων και εμπλεκόμενων φορέων – ΡΟΜ» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund με συντονιστή εταίρο την Equal Society και εταίρους την Πανελλαδική Συνομοσπονδία Ελλήνων Ρομά – Ελλάν Πασσέ και την Ένωση Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών και Συνεργατών τους.

Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους 13,5 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία, και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014-2021, γνωστού ως EEA Grants.

Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.

Η πρώτη ώρα της εκδήλωσης ήταν και η πιο επώδυνη, εφόσον κλήθηκε να απευθύνει χαιρετισμό ένα πλήθος από πολιτικά στελέχη, τα οποία άδραξαν την ευκαιρία να προσπαθήσουν να εισπράξουν κάποια κομματική υπεραξία. Αφού ανέβαιναν στο πόντιουμ και εκφωνούσαν ως επί το πλείστον ενδιαφέρουσες και αληθινές ομιλίες, ύστερα κατέβαιναν και αποχωρούσαν από την αίθουσα χωρίς καν να περιμένουν να ακούσουν τις ομιλίες των ίδιων των Ρομά.

Με μια μικρή εξαίρεση. Η 34χρονη Άννα Παπαδοπούλου, γραμματέας του Τομέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ανέβηκε για λίγα λεπτά και μετέφερε τη δική της επαγγελματική εμπειρία ως δικηγόρου από την κακομεταχείριση των Ρομά στα δικαστήρια.

«Θα σας πω ότι ντρέπομαι για τον τρόπο που η δικαιοσύνη και τα αστυνομικά όργανα αντιμετωπίζουν τους Ρομά. Οι κρατούμενοι Ρομά είναι κρατούμενοι δεύτερης κατηγορίας. Είναι κρατούμενοι που σέρνονται κυριολεκτικά στα ποινικά ακροατήρια. Υφίστανται εξευτελισμό και, δυστυχώς, η ελληνική δικαιοσύνη τον υπερασπιστικό ισχυρισμό ενός Ρομά θα τον εξετάσει με πολύ μεγαλύτερη καχυποψία απ’ αυτόν ενός οποιουδήποτε άλλου πολίτη».

Το πιο σημαντικό είναι όμως αυτό που έκανε. Ήταν η μόνη πολιτικός, από όσους τουλάχιστον είδα εγώ εκεί, που παρέμεινε μέχρι τέλους για να ακούσει τις μαρτυρίες των ίδιων των Ρομά.

Σε κάθε περίπτωση, η εκδήλωση ήταν πολύ μεγαλύτερη από τις μικροκομματικές διαφορές. Οι Ρομά έκαναν ακόμα μια υπέρβαση. Κατάφεραν να έχουν υπομονή και, όταν ήρθε η ώρα τους να μιλήσουν, συνδύασαν τη λογική με το συναίσθημα, αποδεικνύοντας με στατιστικά στοιχεία και προσωπικές μαρτυρίες ότι ζουν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Ύστερα από τους πολιτικούς χαιρετισμούς, πήρε τον λόγο ο πρόεδρος της Equal Society, Σπυρίδων Φρεμεντίτης, ο οποίος τόνισε ότι το έργο προσπάθησε να αναδείξει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινότητα και να κινητοποιήσει δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς με στόχο να ανοίξει ένας διάλογος και να γίνουν βήματα για την επίλυσή τους.

Έπειτα μίλησε ο πρόεδρος της Ελλάν Πασσέ, Βασίλης Πάντζος. «Προσπαθούμε με τη βιωματική μας εμπειρία και την επιστημονική μας επάρκεια», είπε, «να τεκμηριώσουμε με έναν ορθό τρόπο και να εκφράσουμε την κατάσταση αυτή στην πολιτεία και στις αρμόδιες αρχές για να κατανοήσουμε επιτέλους τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει».

«Δεν θέλω να καταλογίσω ευθύνες σε ένα κόμμα. Συνολικά έχουμε αποτύχει ως κράτος στην υποχρέωσή μας να στηρίξουμε τους ευάλωτους συμπολίτες μας. Που ζουν αιώνες αποκλεισμένοι, μες στη λάσπη, με μια μάστιγα πολλαπλών διακρίσεων, αποκλεισμού, απαξίωσης, στιγματισμού, φτωχοποίησης, αδιαφορίας. Να τρέφεται ο αντιτσιγγανισμός από όλα αυτά και να μετατρέπεται σε βία και αυθαιρεσία. Πρέπει επιτέλους το αυτονόητο να γίνει νοητό».

Στη συνέχεια τον λόγο έλαβε ο Κωνσταντίνος Παϊτέρης, πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών και Συνεργατών τους, και μεταξύ άλλων είπε τα εξής: «Εκπαιδευτήκαμε αρχικά στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις. Ύστερα πήγαμε από σπίτι σε σπίτι για να γνωρίσουμε τον κόσμο. Το σίγουρο είναι ότι όλοι μάθαμε. Ήταν ένα ταξίδι γνώσης και πρόκλησης γιατί δώσαμε την ευκαιρία στα αδέρφια μας τα Ρομά να εκφραστούν. Να καταλάβουν τι είναι η έννοια "δικαίωμα", αλλά και τι είναι η υποχρέωση.

»Δεν επιτρέπεται, όμως, να μου λέει ένας αντιδήμαρχος σε δήμο της Αθήνας “Κύριε Παΐτέρη, όσο λιγότερα κάνουμε για τους Ρομά τόσο περισσότερες ψήφους παίρνουμε”. Δεν επιτρέπεται ο παπάς στην παιδική χαρά να μην αφήνει τα τσιγγανάκια να παίξουν. Δεν επιτρέπεται μέσα στο καλοκαίρι να πάνε και να σπάνε τις παράγκες των ανθρώπων. Δεν επιτρέπεται η Ελλάδα να έχει καταδικαστεί για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων τρεις φορές».

Ο Δημήτρης Ντόντης, συντονιστής προγραμμάτων της Equal Society, παρουσίασε στατιστικά που θα άξιζε να παρουσιαστούν σε ένα ξεχωριστό άρθρο. Από το σύνολο των αναφορών που εμπίπτουν στο θεματικό πεδίο «Υπηρεσίες», το 70% αφορά στην εξυπηρέτηση από υπηρεσίες (όχι μόνο από δήμους). Από το σύνολο των αναφορών που εμπίπτουν στο πεδίο «Απασχόληση», το 44% αφορά σε έλλειψη πρόσβασης σε θέσεις εργασίας. Από το σύνολο των αναφορών που εμπίπτουν στο πεδίο «Σχέσεις με συμπολίτες», το 80% αφορά σε περιστατικά που έλαβαν χώρα εκτός γειτονιάς (π.χ. σε λαϊκές αγορές, στα ΜΜΜ κ.λπ.).

Ταυτόχρονα όμως μετέφερε και συγκεκριμένες μαρτυρίες Ρομά:

«Πέρασε τυχαία η αστυνομία για να μας ελέγξει και επειδή δεν είχα άδεια μάς οδήγησαν στο αστυνομικό τμήμα και κατάσχεσαν τα εμπορεύματά μας. Μας κράτησαν αρκετές ώρες στο κρατητήριο, μας μιλούσαν και μας φερόντουσαν άσχημα. Βάλανε τη γυναίκα μου να καθαρίσει το κρατητήριο και να πλύνει την τουαλέτα. Εγώ και η γυναίκα μου αντιδράσαμε και είπαμε “τι πράγματα είναι αυτά;”. Της επέβαλαν με το ζόρι να καθαρίσει, κι αυτή, με δάκρυα στα μάτια, το έκανε τελικά γιατί δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα για να το αποφύγουμε».

Η Ελένη Δεσιώτου, διαμεσολαβήτρια της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών και Συνεργατών τους, επισήμανε ότι πολλοί Ρομά είχαν εσωτερικεύσει την ανάγκη να τιμωρηθούν όχι απλά με νόμιμη κράτηση, αλλά ακόμα και με σωματική βία από τις αστυνομικές δυνάμεις, όταν είχαν, για παράδειγμα, κλέψει κάτι.

«Επίσης ήταν εντυπωσιακό ότι πολλές φορές οι καταγγελίες αφορούσαν πραγματικά ρατσιστικές συμπεριφορές, που οι Ρομά δεν τις θεωρούσαν ως κάτι σημαντικό. “Μα πάμε πάντα στο ίδιο ταχυδρομείο”, λέει ένας, “και όποτε μπαίνουν οι Ρομά μέσα, πέφτει το σύστημα και δεν μας εξυπηρετούν"».

Η Αλεξάνδρα Καραγιάννη, δικηγόρος και μέλος της Ελλάν Πασσέ, ανέλυσε τα εμπόδια πρόσβασης σε υπηρεσίες και αγαθά:

«Στη στέγαση υπάρχει έλλειψη βασικών υποδομών κι ανεπάρκεια σπιτιών. Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν δίπλα σε χωματερές. Έχουμε συχνές αναγκαστικές εξώσεις, που αναγκάζουν τους ανθρώπους να πηγαίνουν από το ένα μέρος στο άλλο, πολλές φορές δημιουργώντας στους υπόλοιπους τη λανθασμένη εντύπωση ότι είναι μετακινούμενοι ως πολιτισμικό δεδομένο.

»Στην εκπαίδευση, επίσης, έχουμε υψηλά ποσοστά οργανικού και λειτουργικού αναλφαβητισμού. Υψηλά ποσοστά μαθητικής διαρροής. Αποσπασματική παρακολούθηση μαθημάτων. Σχολικό διαχωρισμό και μη συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στην εργασία υψηλά ποσοστά ανεργίας και μαύρης απασχόλησης, έλλειψη κατάρτισης και δεξιοτήτων. Στην υγεία προβλήματα που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες διαβίωσης. Χαμηλό προσδόκιμο ζωής και μεγάλα ποσοστά αναπηρίας».

Αξιοποιώντας τα στατιστικά στοιχεία που είχαν παρατεθεί προηγουμένως, επισήμανε ότι «οι διακρίσεις προέρχονται από το κράτος με την ευρεία έννοια» και ότι «ο αντιτσιγγανισμός οδηγεί στις θεσμικές παραλείψεις».

Ο Κωνσταντίνος Ευθυμίου, αντιδήμαρχος κοινωνικής πολιτικής & περιβάλλοντος του Δήμου Χαλανδρίου, αναφέρθηκε στα προβλήματα που συνάντησε ο δήμος. «Προσπαθούσαμε να στεγάσουμε 12 οικογένειες από τον καταυλισμό με έξοδα του δήμου και ήταν αδύνατο να βρούμε σπίτια», είπε.

«Αναζητήθηκαν εκατοντάδες σπίτια και τα μόνα που νοικιάστηκαν ήταν σπίτια σε όχι και τόσο καλή κατάσταση. Η μη ενοικίαση δεν είχε να κάνει με το ότι θα έχαναν τα λεφτά τους οι ιδιοκτήτες, εφόσον τα εγγυόταν ο δήμος, αλλά επειδή ήταν Ρομά.

»Μια οικογένεια με τέσσερα παιδιά στεγάστηκε σε ένα σπίτι σε μια καλή συνοικία του Χαλανδρίου. Ως αποτέλεσμα είχαμε καταγγελία στο αστυνομικό τμήμα, στην Περιφέρεια, και συλλογή υπογραφών από τους περιοίκους προκειμένου να φύγει η οικογένεια. Οι καταγγελίες προς τον δήμο έφτασαν μέχρι και την Ευρωπαϊκή Αρχή Έρευνας Μαύρου Χρήματος! Ο δήμος, κάνοντας αυτό που όφειλε, αναγκάστηκε να απολογείται σε όλες τις αρχές του ελληνικού κράτους!».

Όσο για τη στάση της ομάδας ΔΙΑΣ, είναι χαρακτηριστικά τα όσα αναφέρει: «Όταν προσελήφθη ένας Ρομά από έναν συνεργάτη του δήμου, οι αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ σταματούσαν συστηματικά το αυτοκίνητο της εταιρείας, μέχρι που ο άνθρωπος μάς πήρε τηλέφωνο και μας είπε “εγώ θέλω να βοηθήσω τον δήμο, αλλά δεν γίνεται να χάνουμε συνεχώς το μεροκάματο”, διότι γινόταν προσαγωγή, τους πήγαιναν στο Α.Τ., τους κράταγαν κάποιες ώρες και μετά φεύγανε».

«Είχαμε πολύ καλή συνεργασία με το Α.Τ. Χαλανδρίου», προσθέτει. «Μετά από ένα πρόγραμμα με το οποίο εξοικειώθηκαν οι αστυνομικοί και οι διοικητές με τον καταυλισμό και τους Ρομά. Το αποτέλεσμα ποιο ήταν; Συλλαμβάνονταν Ρομά στον δρόμο, από τους αστυνομικούς της ομάδας ΔΙΑΣ κυρίως, χωρίς να έχουν κάνει τίποτα, και πολύ απλά τους πήγαιναν σε άλλο αστυνομικό τμήμα για να τους ταλαιπωρούν».

Ο Δήμος Χαλανδρίου, πάντως, θεωρείται και από τους υπόλοιπους ανθρώπους με τους οποίους συζήτησα μετά την ολοκλήρωση της εκδήλωσης μια φωτεινή εξαίρεση που παλεύει για την ομαλή συνύπαρξη με τους Ρομά κατοίκους του, η οποία δυστυχώς προσκρούει κάποιες φορές στην ήδη διαμορφωμένη κατάσταση. «Ακόμα και υπάλληλοι του δήμου», λέει ο αντιδήμαρχος, «αρνούνται συχνά, δυστυχώς, να εξυπηρετήσουν Ρομά συμπολίτες μας». 

Πηγή : lifo.gr